در حال حاضر بنای تاریخی ساختمان نظمیه که پیشتر به ساختمان شهربانی نیز شناخته می شد به موزه مردم شناسی تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارومیه تغییر کاربری یافته و به نشانی میدان ایالت یا میدان انقلاب مربوط به دوره پهلوی اول با مالکیت دولتی در سال 79 و با شماره ثبتی 2761 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قبلاً مالک این بنا نیروی انتظامی ناحیه آذربایجان غربی بوده که در اوایل سال 1385 از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی خریداری شد و در حال حاضر در مالکیت این سازمان قرار دارد.
تاریخچه بنا
این ساختمان که قدمتی 70 ساله دارد در سالهای آخر سلطنت پهلوی اول 1316-1315 به بعد به فاصله دو سه سال بعد از احداث ساختمان شهرداری، ساختمان شهربانی (نظمیه سابق) توسط «ملا اوستا» (معمار ساختمان شهرداری ارومیه) در ضلع شرقی میدان ایالت اجرا شد.
مشخصات بنا
این بنا شامل 2 طبقه همکف و اول و یک حجم کوچک در طبقه دوم به احتساب یک زیرزمین کوچک در بخش غربی بنا در زمینی به مساحت 2328 متر مربع و به زیربنای 1808 متر مربع اجرا شده است.بنا دارای یک ورودی اصلی در جبهه غربی و یک ورودی درجه دوم در جبهه شرقی است.
در هریک از این دو جبهه یک ورودی فرعی تر نیز وجود دارد.
ورودی اصلی بنا از طریق عناصر خطی و صفحه ای معماری که خود را به صورت ستون و بالکنهای پیش آمده نشان داده اند و از طریق چند پله عریض در مرکزی ترین نقطه نمای شمالی- غربی تعریف شده است.
علاوه بر ورودی اصلی، این بنا ارتباط خود را با خیابان امام در جبهه شرقی و خیابان امینی در جبهه غربی از طریق ورودی فرعی دیگری نیز ممکن ساخته است.
ساخت، مواد و مصالح
مصالح عمده بکار رفته در این بنا، آجر، چوب و سنگ، و ملات بکار رفته در آن شفته آهک و استراکچر سقف آن نیز چوبی و پوشش بیرونی سقف شیروانی است.
دارای ظاهری ساده است و تزئینات آن عمدتاً در قالب قاب پنجره ها خلاصه می شود. جنس درب و پنجره ها تماماً از چوب بوده و تناسبات پنجره ها در نما عمدتاً بصورت مستطیل کشیده است که بصورت عمودی در نما قرار گرفته‌اند.
در پلان ساختمان شهربانی راهرویی با عرض 3 متر دسترسی به تمام فضاهای کوچک را امکان پذیر می‌سازد و یک شکست متقارن 115 درجه در هندسه پلان باعث ایجاد تنوع در این راهرو یکدست شده است.
گستردگی پلان در طول یک محور باعث شده تمام فضاها بتوانند از نور مستقیم استفاده نمایند.
نماها
قبل از مرمت این بنا در سال 1385، بیشترین سطح مصالح نما را سیمان سفید شکل می داد و قابهای اطراف پنجره ها با رنگ سبز رنگ آمیزی شده بود ولی در مرمتهای اخیر این پوشش حذف و به فرم اولیه بازسازی شد. نمای شمالی- غربی که سطح قابل توجهی از میدان انقلاب را به خود اختصاص داده نمای اصلی بنا محسوب میشود.
نمای غربی و نمای شرقی به طور کل در یک موقعیت نسبتاً مساوی قرار دارند ولی قرارگیری جداره شرقی در خیابان امام که از مهمترین شریانهای شهری است برتریهای نمای شرقی را به غربی مشخص می‌سازد.
عمارت شهربانی ارومیه (موزه بزرگ مردم شناسی ارومیه)
عمارت شهربانی ارومیه یکی از شاخص‌ترین جاهای دیدنی ارومیه به حساب می‌آید که در سالهای اخیر تبدیل به موزه شده است و با نام «موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه» فعالیت می‌کند. این عمارت زیبا که در ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ۲۷۶۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، در یکی از نقاط مرکزی شهر ارومیه یعنی میدان انقلاب قرار دارد و می‌تواند مقصدی ایدئال برای علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ باشد.
عمارت شهربانی ارومیه کجاست؟
عمارت شهربانی در کنار ساختمان‌های شهرداری، دادگستری و ستاد لشگر ۶۴، مجموعه‌ای باشکوه و زیبا را در میدان زیبای انقلاب ارومیه تشکیل داده‌اند.
آدرس: استان آذربایجان غربی، ارومیه، میدان انقلاب (میدان ایالت)
معرفی عمارت شهربانی ارومیه
عمارت شهربانی ارومیه که در قدیم با اسم عمارت امنیه معروف بود، امروزه یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید. این عمارت از ساختمان‌های قدیمی ارومیه محسوب میشود که به‌دلیل عملکرد نظامی، به‌شکل منحنی ساخته شده و در قسمت داخلی فاقد تزیینات چشمگیری است.
این عمارت زیبا در ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ۲۷۶۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و در سال ۱۳۹۲ به‌عنوان موزه مردم‌شناسی ارومیه آغاز به کار کرد.
تاریخچه عمارت شهربانی ارومیه
عمارت شهربانی بنا همچون ساختمان شهرداری ارومیه، در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دستور رضا شاه در میدان توپخانه (انقلاب امروزی) ساخته شد که کار ساخت آن تا سال ۱۳۱۰ هجری شمسی به طول انجامید.
کاربری این بنا نظامی و اداری بود و مشهدی محمد حسین معمار معروف به ملا اوستا کار ساخت این عمارت را بر عهده داشت. همچنین وارطان هوانسیان، از مهندسان معمار مشهور آن زمان، به‌عنوان مهندس این عمارت انتخاب شد.
عمارت شهربانی حدود نیم قرن پس از ساخت یعنی در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی از یک ساختمان نظامی به ساختمانی مسکونی تغییر کاربری یافت. عمارت مذکور در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خریداری شد و مورد مرمت قرار گرفت. سرانجام این سازمان در سال ۱۳۹۲ هجری شمسی تصمیم گرفت تا این عمارت زیبای تاریخی را به موزه تبدیل کند. به این ترتیب نام بنا به موزه بزرگ مردم شناسی ارومیه تغییر کرد.
هم‌اکنون این عمارت نه‌تنها با زیبایی خود شکوه میدان انقلاب ارومیه را دو چندان کرده است؛ بلکه تاریخ و فرهنگ مردم ارومیه را در قالب موزه به گردشگران معرفی می‌کند.
معماری و تزیینات عمارت شهربانی ارومیه
طراحان عمارت شهربانی با تلفیق سبک ایرانی و غربی (به‌ویژه آلمانی)، آن را به‌شکل عقاب طراحی کرده‌اند. در واقع، اگر از آسمان به عمارت بنگرید، ورودی اصلی بنا در مرکز آن قرار دارد و دو طرف ساختمان تصویری همچون دو بال پرنده را در ذهن تداعی می‌کنند. به اعتقاد افراد صاحب فن، نوع استفاده نظامی این بنا عامل اصلی ساخت آن به‌شکل منحنی بوده است.
عمارت شهربانی ارومیه دارای ظاهری ساده است و شاخص‌ترین تزیینات آن را شاید بتوان در سر در ورودی مشاهده کرد که با ستون و گچ‌کاری زیبا خودنمایی می‌کند. نمای شمالی-غربی که سطح قابل‌توجهی از میدان انقلاب را به خود اختصاص داده است، نمای اصلی بنا محسوب میشود. نمای غربی و شرقی به‌طور کل در موقعیت نسبتا مساوی قرار دارند؛ ولی قرارگیری جداره شرقی در خیابان امام که از مهمترین شریانهای شهری محسوب میشود، آن را چشمگیرتر از نمای غربی کرده است.
مصالح عمده به‌‌کاررفته در عمارت شهربانی شامل آجر، چوب و سنگ میشود و ملات آن از شفته آهک تشکیل شده است. سقف چوبی عمارت با شیروانی پوشیده شده است.
بخش‌های مختلف عمارت شهربانی ارومیه
عمارت شهربانی شامل طبقه همکف، طبقه اول و زیرزمین میشود که با زیربنای ۱,۸۰۸ متر مربع در زمینی به مساحت ۲,۳۲۸ متر مربع قرار دارد. همچنین دارای دو ورودی اصلی، یکی در سمت غربی و دیگری در سمت شرقی است که در هرکدام از این بخش‌ها، یک ورودی فرعی نیز وجود دارد. ورودی اصلی آن که رو به‌سمت میدان انقلاب است، با ستون‌ها و بالکنهای پیش‌آمده، توجه بازدیدکننده و رهگذری را به خود جلب می‌کند. فضاهای داخلی عمارت به‌وسیله راهروی مرکزی به یکدیگر متصل شده‌اند.
موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه
موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه به‌طور عمده شامل ۵۰۰ قلم صنایع دستی و همچنین ابزارآلاتی میشود که سبک زندگی مردم این خطه از ایران در سالیان دور را در معرض دید بازدیدکنندگان گذاشته است.
در بخشی از موزه، ابزارهای قدیمی کشاورزی و دامداری همانند گاوآهن، خنجر، داس، سنگ صیقل و غیره به چشم می‌خورد. در بخشی دیگر، مجسمه چوپانی قرار دارد که لباسی موسوم به «کپنک» بر تن دارد. این لباس از موی بز و پشم گوسفند بافته می‌شد تا چوپان را از سرمای شدید و سوزناک منطقه آذربایجان حفظ کند.
در قسمتی دیگر از موزه، مجسمه زنانی وجود دارد که دستاری در دست دارند و گندم را به بلغور تبدیل می‌کنند. ابزار سنتی کره‌گیری از دوغ نیز یکی دیگر از ابزارهایی است که زنان آذربایجان در گذشته از آن استفاده می‌کردند و در این موزه نمونه‌هایی از آن‌ها در معرض دید عموم قرار گرفته است. بازی‌های قدیمی بچه‌های این خطه همچون داما، بش داش و جورابین نیز در موزه دیده میشود.
چومچه گلین، آثار قلاب‌دوزی، درخت نذری، ماهوت‌بافی و کتاب‌های قدیمی دعا نیز در اتاق دیگر این سالن حکایت مردم و زندگی ساده این سرزمین را بیان می‌کند. در سالن سمت چپ در طبقه اول موزه جلوه‌هایی از سبک زندگی مردم در فصل سرما به نمایش درآمده است و کنار کرسی، زنان و مردان با لباس‌های محلی نشسته‌اند و آن‌طرف‌تر سماور زغالی در حال جوشیدن است و استکان‌های گل‌دار آبی‌رنگ جلوی سماور صف کشیده‌اند.
در اتاقی از موزه می‌توان اسلحه‌های قدیمی گوناگون مثل تپانچه‌های آمریکایی و روسی را مشاهده کرد و در اتاقی دیگر دوربین‌ها و عکس‌های قدیمی قرار دارد.
در طبقه دوم انواع عینک‌های قدیمی، ساعت‌ها، ترازو‌های قدیمی و چرتکه‌ها، فانوس‌ها و همچنین مجموعه‌ای نفیس از قرآن‌های قدیمی به چشم می‌خورد. دستگاه‌های ساخت عدسی در این سالن هر بازدیدکننده‌ای را به یاد ساخت نخستین عینک در ارومیه می‌اندازد و علاوه بر این تصاویر نخستین عینک‌سازان این شهر و مغازه‌هایشان بر دیوار نصب شده است.
اتاق ساعت‌های قدیمی مچی و جیبی این موزه نیز جذابیت زیادی دارد و قدیمی‌ترین ساعت آن مربوط به ۱۹۷۰ میلادی است؛ اتاقی که ساعت‌های جیبی طلایی فرانسوی، روسی و مهم‌تر از همه ساعت مربوط به مسجد سردار ارومیه با تاریخ ساخت ۱۹۱۳ میلادی را در خود جای داده است.
نکات بازدید از موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه
- ورودی این موزه برای هر نفر در سال ۱۳۹۹ برابر با ۵۰۰۰ تومان است.
- ساعت کاری موزه از ساعت هشت تا ۱۴ است.
- در موزه مردم‌شناسی ارومیه با آداب و رسوم، فر هنگ و سبک زندگی گذشتگان این منطقه آشنا خواهید شد.
